ڪراچي سمنڊ ۽ ماحولياتي ڪانفرنس

 ڪراچي سمنڊ ۽ ماحولياتي ڪانفرنس

ڪاڪڙ صاحب تازو ئي ڪوپ 28 دُبئي ۾ ماحولياتي ڪانفرنس ۾ 200 مُلڪن جي اجتمائي ڪانفرنسي ٺهرا۽ ۾ اهو تھ ڪيو ويو ته اسان فازل فيول يعني ٻارڻ(ڪوئلي جو ٻارڻ، گيس جو ٻارڻ، جنهن سان گرمي پد وڌي)  جنهن ۾ ماحول کي نُقصان ٿيئي اهو ڪم نه ڪنداسين،  پر ڪاڪي کي ڪراچي جي سمنڊ جو انتهائي حد درجي جو نُقصان کي بچائڻ لاء ڪو خاص اُپاء يا قدم کڻن لاء ڪير چوي؟ سمنڊ جي اندر فُضلو نه وجهڻ جو ڪو انتظام يا مينگرووز جو لڳائڻ يا ڪا ٻي رٿا ڪئي وئي ته  سمنڊ جي مڇي، تازي هوا، گهٽ گرمي پد ۽ سامونڊي سطع برقرار رهڻ اسان جي ورثي ۾ رهندو، باقي ڪوئلي ۽ ٿر جو نصيب،

ڪراچي سان گنڍيل سمنڊ سان اسان ايئن ڪيو آهي جيئن ٻُرڙي ڪئي ٻارن سان

ڪراچي هڪ تمام وڏو شهر هئڻ جي ناتي تمام وڏي تعداد ۾ فُضلو ڇڏي ٿو، جنهن ۾ تمام فيڪٽريون،مارڪيٽون، گوشت مارڪيٽون، ڪيميڪل جون انڊسٽريون جن جو فُضلو جيڪو گٽرن ۽ نالن جي ذريعي سمنڊ ۾ پهچي ٿو، ڪُجھ ذريعن موجب اهو ٻُڌو ته سمنڊ کي جيستائين پاڻي نه ڏينداسين ته سمنڊ جي سطح وڌي ويندي ۽ شهر کي ٻوڙي سگهي ٿي، پر ماحولياتي ماهرن جو چوڻ آهي ته سمنڊ ۾ موجود ڪورل ريف جيڪو هيٺين تھ هڪ جار وانگر نظر ايندو آهي جيڪو سمنڊ جي گرمائش کي متوازن رکڻ سان گڏوگڏ مڇي جي جگھ ۽ کاڌ خوراڪ جو ذريعو ٿيندو آهي، جيڪا گندي پاڻي جي ڪري اها ڪورل آهستي آهستي ختم ٿيندي پئي وڃي، سمنڊ هوا ۾ 70 سيڪڙو آڪيسجن جو واحد ذريعو آهي، جيڪا آهستي آهستي ختم ٿيندو پيو وڃي،

اها ڪورل ريفس جيڪا سمنڊ ۾ ٻوٽين نمان ٿيندڙ سمنڊ ۾ ڪاربان کي جذب ڪري گرمي پد کي روڪي ٿي، جيڪر اها نه رهي ته گرمي پد وڌندي ويندي، جنهن فضا ۾ اسان ساھ کڻون ٿا ان ۾ آڪسيجن جو گهڻو ذريعو سمنڊ ئي آهي، جڏهن ته اسان سمنڊ ۾ گٽرن، صنعتي فُضلو  نالن جي ذريعي اُڇلائي هوا ۾ تازي آڪسيجن کان محروم ٿيون پيا.

RO Plant ( Reverse Osmosis Plant)

 آر-او پلانٽ (ريورس اوسموسس)

شولال راساڻي

آر-او سجي دنيا ۾ هڪ بهترين ٽيڪنولوجي آهي جنهن جي ذريعي کاري پاڻي مان نمڪيات ۽ ٻيون آلودگيون ڪڍي پيئڻ جي لائق ڪيو ويندو آهي.

آر-او پلانٽ خصوصن کاري پاڻي تي لڳايو وڃي ٿو جتي پاڻي ۾ نمڪيات گھڻي آهي،يا وري پاڻي تمام گھڻو گدلو آهي. آر-او پلانٽ جي ڊزائن موجود (وسيلي جي) پاڻي جي چڪاس تي آهي جيئن ڪنهن هڪ ڳوٺ ۾ موجود زير زمين پاڻي جو ٽيسٽ جونتيجو، ۽ ٻي وسيلي(کوهه، نلڪو،بور،وغيره ) جي پاڻي جي چڪاس جو نتيجو الڳ هوندوآهي، تنهن ڪري آر-او ٻنهي لاءِ الڳ ڊزائن ڪبو،آر-او جو دارومدار ميمبرين تي هوندو آهي جنهن جي بناوٽ پاڻي ۾ موجود ڪيميسٽري تي آهي، انهي لاءِ ٿر ۾ کاهوڙ لاءِ الڳ ته وري ڪنٺي لاءِ الڳ آر-رو تيار ڪبو آهي، اهڙي طرح جيترو گهڻو کارو پاڻي هوندو اوترو آر-رو مٺو گهٽ ڏيندو.

آر-رو پلانٽ جي ميمبرين جو اثر سڌو اڻ سڌو پاڻي ۾ موجود ملاوٽ تي آهي جهڙوڪ مٽي،گدلاڻ،پاڻي جو گرو هجڻ،ڪلورين جو گھڻو مقدار،آئرن ۽ مينگنيز جو هجڻ،انهي ڪري ميمبرين تائين پاڻي جو (وڏي پريشر سان) پهچڻ صاف هجڻ ضروري آهي انهي لاءِ الڳ سينڊ يا ڪاربان فلٽرلڳايو ويندو آهي جيڪو ميمبرين مان گذرڻ کان اڳ گدلاڻ کان صاف ڪري ٿو،انهي فلٽر کان پوءِ هڪ ڊوزنگ پمپ لگندو آهي جيڪو هڪ ڊرم سان پائيپ جي ذريعي لڳايو ويندو آهي جنهن ڊرم ۾ هڪ اينٽي اسڪيلينٽ نالي ڪيميڪل هوندو آهي جيڪو جراثيم کي ماري ٿو، هن ڊوزنگ پمپ کان پوءِ هڪ ڪارٽيج فلٽر (5 مائڪرون پري فلٽريشن) لڳندو آهي جيڪو اڃان وڌيڪ صاف ڪري ميمبرين ڏانهن موڪلڻ لاءِ هڪ هائي پريشر پمپ ذريعي ميمبرين ڏانهن موڪليندو آهي،هاڻي ميمبرين جي ڊزائن جو ڪردار هوندو ته هو ڪهڙي شيءَ کي گذاري ٿي.ميمبرين ۾ موجود سوراخ جي ماپ ائين پاڻي ۾ موجود عنصرن جي ماپ تي دارو مدار آهي،جهڙوڪ پاڻي ۾ موجود سوڍيم ميگنيشم،ڪلورائيڊ جي سائيز ماپ ميبرين جي سوراخ جي ماپ کان گهٽ آهي ته پوءِ پاڻي ۾ موجود سوڍيم ميگنيشم،ڪلورائيڊ سڌو گُذري ايندا ايئن ٿر ۾ لڳل آر-او ۾ به اها ئي عمل ٿيو آهي جڏهن ته ٿر ۾ موجود پاڻي ۾ لوڻياٺ (سوڊيم ميگنيشم،ڪلورائيڊ) تمام گھڻي آهي ائين اهو پاڻي جڏهن ٻاهر استعمال لاءِ گهرن ۾ دِلن،گيلن يا ٻي ڪنهن برتن ۾ رکيو ويندو آهي ته پاڻي ۾ اها برابر واري شرط نه رهندي آهي پوءِ پاڻي انهي برتن سان هوا جي ذريعي ردعمل ڪري ٿو جنهن سان پاڻي جو ٽيسٽ بدلجي وڃي ٿو جيڪا ٿر ۾ هر ماڻهو جي واتان اهو ٻُڌڻ ايندو آهي.پاڻي جڏهن ميمبرين مان گذري ٻاهر نڪرندو آهي ته پوءِ وري پاڻي اوزونيٽر ۽ يُو وي لائيٽ مان گُذاري پوءِ گڏ ڪرڻ واري ٽينڪ ۾ وڌو ويندو آهي، جيڪڏهن اُها ٽينڪ صاف ناهي ته پوءِ ايڏي وڏي نموني جو مقصد ناهي رهيو، ۽ ٽينڪ اهڙي نموني بند هجي جيئن ان ۾ سج جي روشني سڌي نه پهچي،هاڻي ايڏي وڏي محنت سان پاڻي صاف ڪيو ويو پر وري اها صاف پاڻي انهن گهڙن/دِلن يا ڪنهن اڻ ڌوتل برتن ذريعي جڏهن پاڻي گھرن تائين ويندو ته آر-او جي ڪو معنيٰ نه رهي، رهي ڳالهه منرل جي ته پوءِ جڏهن پاڻي ميمبرين مان گُذري ايندو آهي ته پاڻي جي ٽي-ڊي-ايس ۽ پي- ايڇ معلوم ڪبي آهي،پر جي ڪڏهن پي-ايڇ پوري ناهي ته پوءِ پي-ايڇ ڪيميڪل وڌو ويندو آهي ان کان پوءِ منرل پهرين چيڪ ڪري ماپ پطابق وڌا ويندا آهن تڏهن منرل واٽر چئي سگھجي ٿو، ڇاڪاڻ جو آر-رو پاڻي ۾ موجود منرل(ڪيلشيم ائيم ميگنيشيم) ڪڍي ڇڏيندو آهي جيڪا وري واپس هٿن سان وِڌا / ملايا ويندا آهن.

آر-رو پلانٽ مان نڪرندڙ کارو پاڻي جيڪو ڪنهن ڪم جو ڪونه هوندو آهي. نه مال جي پيئڻ جي نه وري ڪنهن گهرو ڪم جي، آر-او مان خارج ٿيندڙ کارو پاڻي جو تعداد مٺي ٿيندڙ پاڻي کان گھڻو هوندو آهي، ائين جيڪڏهن اُهو کارو پاڻي ايئن ئي زمين تي ڇڏي ڏنو ته زمين لوڻياٺي ٿي ويندي ائين اُتي موجود وڻ به سڙي ويندا،انهي کي ختم ڪرڻ لاءِ هڪ سٺو انتظام ڪيل هجي ته جيئن نه مال پي سگهي نه ئي وري اهو ساگيو پاڻي زمين ۾ داخل ٿي زير زمين سان ملي اُن کي وڌيڪ کارو ڪري، ان جو واحد حل هوا ۾ اُڏائڻ آهي جيڪو ڏکيو عمل آهي. اهو ٿر ۾ موجود ڪنهن به آر-او پلانٽ ۾ ناهي بس هڪ بحريه فائونڊيشن طرفان ڳوٺ حجامڙو ۾ کاري پاڻي کي هڪ زير زمين ٽانڪو ٺاهي ان کي مٿان بند ڪيو ويو آهي،

هن ٽيڪنولوجي کي روزمره جي بنياد تي هلائڻ لاءِ هڪ تربيت يافته آپريٽر جي ضرورت هوندي آهي جيڪو پل پل پوري معاملي کي چڱي ريت سمجهي ائين حل ڪري سگهي.

آر-او آهستي وارو عمل آهي ٿوري وقت ۾ گھڻو پاڻي مٺو نٿو ڪري سگھي، ائين آر-او کارو پاڻي گھڻو ڪندو آهي ۽ مٺو پاڻي گھٽ، هڪ پاڻي جي ٽي-ڊي-ايس ڏهه هزار پي-پي-ايم آهي جڏهن اهو مٺو ڪرڻ لاءِ هڪ هزار کان گھٽ ڪندو ته لازمي آهي پويان کاري پاڻي جو تعداد گھڻو ٿيندو،اهڙي ريت پاڻي جو 60 سيڪڙو کارو ته 40 سيڪڙو مٺو نڪرندو.

آر-او جو پاڻي ٿورو تکو هوندو آهي،ائين ذائقوپڻ بدليل هوندو آهي.

جيڪڏهن ڪنهن دوست کي ڪا ڳالهه سمجهه نه آئي يا وري مون ڪجه غلط بيان ڪيو هجي يا وري ڪو دوست اڃان وڌيڪ اضافعو ڪرڻ چاهي ته ڀليڪار چوندس.

شولال راساڻي

Environment will not Die If Tree will remain on Earth

 ٿر پُڪاري پر

تحرير؛ شولال راساڻي

ھوئين ٿرپارڪار پنھنجي مستي ۾ جھومي رھيو آھي، ان جھومڻ ۾ وڌيڪ ساھتا ڪرڻ وارا ٿر جا معصوم ۽ خوبصورت آواز گونجندڙ پکيئڙا آھن، جيڪي ٿر جي ڀٽن جي ڀلوڙ ڌوڙ جي سِليڪا جھڙي داڻن سان پنھنجو مڌر آواز ٽھڪائي ٿر جي خوبصورتي تي ٿرين کي ناز ڪرائين ٿا.. توھان ٿر جي ڏورانھين پاسي ھليا وڃو ۽ جتي ڪنھن بہ قسم جو گوڙ شور ٻُڌڻ ۾ نہ اچي اُتي سڪون سان ويھي سانجھي جي وقت صرف انھن پکيئڙن جون لوليون ٻڌي توھان جي اندر جي روح جي غذا توھان کي سڪون ڏياريندي، اھو ٿر جا وڻ جيڪي آڪسيجن ڏيڻ سان گڏ انھن پکين جو آشيانو بڻيل آھن.پر اھي وڻ انھن پکين جو اجھو آھن جيڪي ھاڻي نالي ماتر رھيا آھن. اھو ٿر جي ڳالھ ٿي ڪجي جيڪا ھئي ، ھاڻي نالي ماتر رھي آھي، ان جا ذميوار صرف اسين ٿريا آھيون. اسان پاڻ انھن وڻن کي پنھنجي مُبارڪ ھٿن سان وڍرائي پٽ ڪري رھيا آھيون. اھي ڪيترائي وڻ پکين جا آشيانا جيڪي نيون ٿيندڙ ترقين ۾ ڪم آڻيندڙ روڊن تي ھلندڙ ڪارن چشمن پائيندڙ ٿرين جي ھلندڙ اڇين گاڏين جي ھڪ پُرس جيڏن فيٿن جي ھيٺيان چيڀاٽجي ويا..

ان سان ماحول ۾ آلودگي جو درجو وڌندو ۽ نون ترقين مان نڪرندڙ دونھون ھن آلودگي کي ھٿي ڏياريندو جنھن سان انسان کي ساھ کڻن ۾ تڪليف ٿيندي.اھو وڻڪاري ڏينھون ڏينھن ويندي ختم ٿيندي ۽ پريشاني وڌندي ويندي.انھي مسئلي جي حل ڏانھن ڪنھن بہ ڪنڌ ڪونہ ڦيرايو آھي اھو پڪ سان ايندڙ وقت پاڻ ٻڌايئندو.

دُنيا ۾ ھوائي آلودگي جا ايڪٽ ٺاھيل آھن جن تحت زمين ۽ آسمان صاف رکڻ ضروري سمجھيو ويندو آھي. ورلڊ ايڪانامڪ فورم تحت آمريڪا ۾ 1960 ۾ ھوائي آلودگي روڪڻ جو قانون ٺاھيو ويو جنھن تحت آمريڪا 1.5 بلين پکي بچايا آھن. ۽ اھو گاڏين جو تحداد ۽ اُن مان نڪرندڙ دونھي جو بہ ھر سال ڪاٿو لڳايو وڃي ٿو، اھڙن قانون ۽ قائدن ھوا ، ۽ ماحول ۾ وڌيڪ بھتري آڻي آھي.جنھن سان اوزون جي تھ تي وڏو سُٺو اثر پيو آھي.اھو سب ڪجھ اسان جي ففڙن سان لاگاپيل آھي، جيڪڏھن اھا ھوا صاف نہ ملندي تہ ايندڙ وقت ۾ بيماريون ڏاج ۾ ھونديون..ھوا جي آلودگي جو سڌو اثر پکين تي ٿيئي ٿو ..جنھن ۾ اڪثر جهرڪي ۽ جهرڪي جيڏن پکين لاءِ جيئڻ ڏُکيو ٿيندو..منھنجو توھان سڀني ٿرين کي نماڻو عرض آھي تہ اسان جي روح جي غذا اھي معصوم پکي آھن، جنھن سان ٿر ۾ خوبصورتي اچي ٿي انھن کي بچايو انھن جا اجھا وڻ نہ وڍيو. جيڪڏھن انھن جا پر پٽجي ويا تہ سمجھيو اسان جا پر پٽجي ويندا...توھان جو شولال راساڻي چيلھاريو

Water is too important in Life for Future. A Story in Local (Dhatki) Language

 پاڻي منجھ پساھ

ھيڪي زماني ري وات ايھ، ڪہ پانچو ۽ چانپو ٻہ لنگوٽيہ سنگتي ھوئين، چانپي ۽ پانچي را کيتر پڻ ڀيڙا ھوئين تو سيڙاھي ٿيا، ڏوڪرا کيتر کيڙتا اي روٽي ڀتو لي جاتا آن ليڏاڻ ڪڍڻ ري ڏينھان ۾ تڙائي مان پاڻي ري ڏيڙڪي ۽ گهڙو ڀري آتا،چانھ ري ٽاڻي ٻنڌي تي پرائين ٻڪرين ڏوھي آتا، وقت گزرتو رھيو، اوڙ اوڙ نا نہ رسي ائين وقت گُذرتو رھيو، پانچي ري گهر واڙا ڪينڪھ سڀرا ھتا تو پانچي نا پڙھاڻ سارون ناناڻي موڪليانتي، ناناڻا ۾ پڻ اسڪول ھيڪ گائو پري ھتي جڪا پانچو پڙھڻ جاتو، لاريا چانپو کيتر، لڪڙين، کيجڙي را پن اُتارڻ کان سواٰءِ ڪوئي ڪم ڪو ڪرتو، پانچوڪُجھ پڙھيو پڇي اگتي پڙھن جتو مائتران وٽ ھتو ڪونھي ، ناناڻا منجھ ھيڪي دُڪان تي لگو پڇي شھر ۾ آئي ھيڪي ريزڪي دُڪان تي لگو، پڇي آپرا ڪجھ جيئاڙ ويچي آپرو دُڪان کوليانتي آن سٺو واپاري ٿي گيو، پرڻيو ٻاڙي ٻچي شھر ۾ رھيو، اولاد وڏو ٿيو پڙھيو ڪو ڊاڪٽر ٿيو ڪو ماستر، پانچي را آخري ڏينھن آيا پانچي ڪھيو مِنا ھيڪو وارو گان لي ھلو ھون مانجھي سيڙھائي سان کيتر ري ٻنڌي تي ٻيسي واتين ڪران، اوئي مڙھي ري ڇاڙھيان ري چانھ پيان، اوئي تڙھي ري مونھيئي تي ٻيسي زور سان ڪاھان ھئو پڇا، پر ڊاڪٽر ڪھيو ڪ ھون ھڻا ايمرجنسي ۾ اھان مين وٽ ٽائيم ڪو ايھ، ماستر ڪھيو ڪ اھين موڪلان پر دُڪان تي ماڙھو ڪوئي ڪو ايھ، ٻيلي رات پئي ڏوڪري نڪو دوا لئي نڪو روٽي نڪو پاڻي، پانچو مٿلي ڪمري ۾ سُتو، لارلا ڪُلي ھيٺلي جگھ ۾ سُتا، پانچي رو ساس الائي ڪيھ ٽاڻي نِڪري گيو،چانپي نان خبر موڙي پئي ڏک گهڻو ئي ٿيو پر ٻہ چار ڏينھن رکي گيو شھر ڪيئن جائي پُگو او چانپي نا ئي خبر ايھ، ھئو ٻيلي چانپي نا پڻ ساگي مٿلي ڪوٺي ۾ ٻيساڙيانتي، ڪو ڪيڻ گيو ڪو ڪيڻ گيو، رات را پڇا آيا ڪُلي پر چانپي نا ڪيئي ڪو ٻولايو، چانپي دل جهلي ڪھيو ڪہ مانتري ڪي پانچو آن ڪي پانچي رين واتين، پانچي را پوترا ٽي وي تي نجر، چانپي پانچي رو پڇيو تہ ٿيو ڪي تو پانچي نا ھيڪي ڪھيو ڪہ ڪورونا وائرس ٿي گيو تو ۽ سجي حقيقت ڪري سُڻائي، چانپي نا پڻ آئي سيڙن سوڙھو ٿيو، سوچيانتي ڪڏھن صبح ٿي جڪو پڇو ڀجان، لولو مليو کائي سوئي رھيو، سوھجاڪي رو اُٺيو تو جوئي انجان ڪوڪڙو ڪو لگي پئي ايھ، چانپي نا چانھ ري ٻاھاڙ لگي پر ڪوئي اِتو ويھلو اُٺي تو چانھ جُڙي، ٻيسي وڙي سوئي، پاسا وڙائي وڙائي ٿڪو نيٺ ڪجھ سوجھرو ٿيو، ايئي نا پاڻي ڍُڙڻ رو آواز آيو، ايئي سوچيو برسات آئي، پر ٻاھر نڪريو تو برسات ڪونھي پرپاڻي ري آواج آئي، ايئي سوچيو ڪہ ايئي ٽاڻي گان ۾ تڙھي مان پاڻي ڀري آوان تا تو ڏوھرو ٿي تو اي تو اِ ٿ پاڻي ڍُڙي پيو ڪوئي جوئي ئي ڪوٿو، نہ رھيو اُٺيو نيٺ مٿلي ڪمري مان چاڙھيان منجها اُترتو ھيٺو آتو آتو آواج پڻ ڏيتو آيو ڪہ ابا پاڻي ڍُڙي پيو، ڏوڪري را سوڙ کاڌل تڙھان تان اسوُر را ڏاگا ڪڏي گڏھ لي جائي وارا ڪڍتا پاڻي ھودڪي ۾ ڀيڙو ڪرتا پڇي وڙي اُٺان جان گڏھ تي پکالان ڀري گائو پنڌ ڪري گهري لي آتا، ڪڙسيو ڪرڻ سارون ھيڪ لوٽيو لي جاتا، راگي نيپي سارون گھر ۾ ٺان ڌوئي ڀيڙو ڪرتا، جھلڻ سارون ھيڪي گهڙي منجھ ٻہ جڻا ڪم ليتا، او ڪو ريھ اھڙا سوڙ کاڌوڙا، چانپو ٻيلي ھيٺو ڏاڪا اترتو گيو رڙين ڪرتو گيو، نيٺ ماستر دروازو کوليو ڪھيو ڪي ٿيو ڪاڪا اِتا ويھلا ڪي اُٺيا اھو، ڪي ٿيو، جتي ڊاڪٽر اٺيو انکين مسڙتو ٻاھر نڪريو ؛ ڪاڪا ڪي ٿيو خير تہ ايھ چانپي ڪھيو ڪہ ڏِڪرا پاڻي ڍُڙي پيو ڪوئي جوئي ڪوٿو، ڪھا پيو ڍُڙي؟؟ ماستر لوڻا ھڻتو پڇو وڙيو ڪھيانتي ڪاڪا او تان پاسي واڙي گهر ري مٿلي ڇت واڙي ٽانڪي ڀراڻي ايھ او پيو ڍُري، ڊاڪٽر مٿي تي ھٿ ھڻتي ڪھيو ڪہ ڪاڪا ڪي سجي گهر نا اُٺاڙيو ايھ، پر چانپي ري چانھ رو ٽاڻو اوئي نان آپري، پر وڙي ھيڪ سيڙھي رو ڏاڪو چڙھيوڙو پڇو وڙيو ڪھيو ڪہ ڏِڪرا اٿ رواج ڪو ايھ جي پاسي واڙي ري گهر ۾ پاڻي ڍُري پيو آن اوھين ماٺ ڪري ٻيٺا اھو ايئن ڪاھتو چاڙھي را ٽِن چار ڏاڪا چڙھيو ماستر پڇو سوئي رھيو، پانچي وڙي اُبتا پگ کڻيا آھستي آھستي درواجو کولي ٻاھر نڪريو پاسي وڙي گهر رو در کُڙڪايو، اُٿ پڻ ھيڪ ڏوڪرو نڪريو جڪي ري ڊيوٽي موٽر چالو ڪرڻ ھتي، چانپي ڪھيو ڪ ٻيلي اڀانجي ھودي ڀراڻي پري ايھ مھرباني ڪري بند ڪرو، جي ايئن ڪرسو تو پاڻي ھيڪ ڏينھن کٽسي، تڙھان ۾ تان اسين ڪيڻان ڪڍي پاڻي گچ ڪران تا اِٿ تان الاھي ڪيئن ٿيسي، ايئن پيا ڍوڙو جيئن اسين گان مين ڀدري رو نِج گيھ ، اوئي گهر ري ڏوڪري نا پڻ مس اھڙو ڏوڪر ھٿ چڙھيو، جتي گھر واڙا اٺيا چانھ چاڙھيانتي چانپي چانھ را ڪوپ چار چسڪائي پڇو روانو ٿيو، پر پانچي ري گھر واڙا ستل ئي رھيا. ڪھاڻ رو مقصد اوھين سمجھي گيا ھوسو تہ ايئي ڪھاڻي مين ڪيري وات اھم ايھ،

جي وات سمجھ مين آئي تو ڪمينٽ ڪريا پر ھيڪ دفعو پڙھڻ واڙي نان سمجھ مُشڪل آوي.

 

ڏيڍي ڳنڍ

هوئين ته ڳنڍن جا ڪيترائي  قسم  آهن  پر  ڏيڍي  ڳنڍ جو  ڪردار  ئي  پنهنجو آهي...هن  ڳنڍ  کي  اميد  جي  ڳنڍ  چئبو  آهي  جاڪاڻ  جو  اهو ٻيهر  کولڻ  جي اميد  رکرائي  ٿي جنهن جو قدر  شلوار  قميص  پاتل هر شخص  کي  هوندو آهي  ڪڏهن ڪڏهن پيٽ  خراب  جي  صورت  ۾  شلوار  کي  ٻه  ڳنڍون  اچي  وڃن   ته  وڃي پڇو ان شخص  سان  ته  ڏيڍي  ڳنڍ  ڇا  هوندي  آهي  ڏيڍي ڳنڍ  کي  هميشه  پيار  سان  کولڻ  جي  ضرورت  پوندي  آهي  سياري  جي  رات  ۾  اڪثر  جوش  ۽ جذباتي  ٿي  کولڻ  جي  ڪوشش  ڪئي ويندي  آهي پر  پوء  ٻيڙي ڳنڍ اچڻ تي  اڪثر   ڏندن  سان  کولڻ تي  مجبور  ڪريو  ڇڏي , ڏيڍي  ڳنڍ  هميشه  اتي  ئي ڏني  ويندي  جتي  وري  کولڻ  جي  اميد  رکي سگهجي  مثآل طور  شلوار ,  بوٽ,  ڪاٺين جي ڀري,  مال کي  ڪنهن  ڪلي يا وڻ ۾  ٻڌڻ  لاء.... هن مواد  کي   پڙهندڙ هر  شخص   صبح ڳنڍ کولڻ  جي  وقت  ضرور  ياد  ڪندو....

مهرباني.

Thar and Trees ( Deforestation) کٻڙ ۽ ڪنڊي

 

کٻڙ ۽ ڪنڊي

شولال راساڻي

ٿر  ۾  ڪنڊي ۽ کٻڙ ٻه اهڙا وڻ آهن جيڪي هڪٻئي جي سهاري وڌي وڏا ٿيندا آهن.. اڪثر ڪري ٿر ۾ ڏٺو  هوندو ته اهي ٻئي گڏ هوندا آهن..انهن جي ذاتي زندگي ۾ صرف ٻين لاء جيئڻ جو موقف هوندو آهي...اهي پنهنجو پاڻ لاء ڪجه  ناهي ڪندا آهن. ٿر ۽ ٿر  جي ماڻهن، مال ۽  پکي  لاء جيئدا آهن اهي بنا ڪنهن لوڀ لالچ جي تتل اس کي برداشت ڪري پنهنجي اگهاڙي جسم کي جهوري  انسانن لاء  ٿڌي ڇانو ڪندا آهن….اهي ٿر جا  وڻ نه ڪڏهن شراب پي ڳار گند ڪندا آهن  نه رات جو سڪون واري ننڊ ڪندا آهن,  نه ئي وري ڪنهن کي ماريندا آهن, انهن تي ڪجه دل چيو ته ٻه اکر لکان جيڪي مون کي ڪنهن کٻڙ ۽ ڪنڊي جي ڀاڪر واري ڇانو ۾ ياد آيا اُهي ايئن آهن،

زمين جي اندر  لڪل ٻنهي جي ٻج کي اها خبر ئي نه هئي ته ڪو اسان پاڙيسري آهيون وقت سان ٻج پنهنجو پاڻ کي نرواڻ ڪرڻ لڳا..زمين جي تهه تي نڪرڻ وقت هڪ ٻئي کي سامهون ڏٺائون پر ڪنڊي شايد عمر ۾ وڏي هئي ڇاڪاڻ جو اهو ڪجه وقت پهرين هن کي زمين جي هيٺين تهه پنهنجي ڀاڪر م پائي پنهنجائپ جو احساس ڏياري ڇڏيو..وقت گذرندو رهيو کٻڙ جي دل م ڪنڊي سان عشق ٿيندو ويو..دل ڪري پئي ته ڀاڪر وجهان پر ڪجه ڪري نٿي سگهي. دل سان دئائن نيٺ نياڻي جو نصيب ٺهيو , آخر موسم کي معيار ملي ته هوا هوش ۾ آئي ۽ پنهنجو پاڻ کي طوفان جي شڪل م اچي ساٿ ڏنو هن زوردار هوا  سان کٻڙ  وڃي ڪنڊي سان  ڀاڪر پائي پنهنجو روح ڪنڊي  کي ارپي ڇڏيو. ڪنڊي کي پنهجي ٻانهن  ۾ وجهي هميشه  ساه  ساٿ ڏيڻ جو وچن ڪيو. پر ٿر ۾ اوڀر واري هوا (اُگتيو) جنهن کي فيٽاڙو به چوندا آهن جنهن کي  انهن جي ڪٺور سياري جي سي ۾  ڀاڪر  پائي لطف وٺڻ ۽  روح رهاڻ نه وڻي ۽ پنهنجي زور سان  الڳ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر  ٿر جي ڪپه جهڙو گرم وڻ ٻوهه جنهن کٻڙ ۽ ڪنڊي جي جواني جي جوش جو احساس ڪندي  ساٿ  ڏنو  ۽  الڳ ڪرڻ  نه ڏنو.  سياري جا اڻوسرندڙ  لمحا جيئن ئي گذريا ته بهار جي موسم هنن جي جواني کي جي م جا۽ ڏني  وڻ فوٽ جا  ڏينهن شروع ٿيا ته ٻنهي جهليا ٻور ڪنڊي کٻڙ جي ۽ کٻڙ ڪنڊي جي ڦلن کي چميون ڏيندا رهيا ۽ رس چوسندا رهيا جيڪو پوپٽ  ۽ ماکي جي مک  کي  اها  گالهه نه وڻي ۽ انهن به پنهنجو ڪم لاٿو. نيٺ ڦل ڏيڻ شروع  ڪيو  ته هن قدرت جي ماحول ۾ جيڪو اشرف المخلوقات جو درجو رکندڙ انسان اچي پهتو….جنهن کٻڙ جي  جسم کي رتو رت ڪري ڇڏيو جنهن تي ڪنڊي  ڪومائجڻ لڳي, پر ٻئي وڻ انسان نالي درندي اگيان مجبور رهيا، انهن صرف ايترو ٿي پڇيو ته اي انسان اسان جو ڪهڙو ڏوه جو اسان سان ايئن ڪيو پيو وڃي، ڏوه صرف اهو آهي ته اسان توهان لاء ٿدي ڇانو،ميوو، ڪاٺي، آڪسيجن، ماحول کي صاف رکڻ ۾ مدد ٿا ڪريون صرف اهو ئي ڏوه آه…؟؟؟؟ پر وقت سان گڏ ڪنڊي جو به  ڪنهن وحشي انسانيت  جي   پايل پوتلي هٿان سر قلم  ڪيو ويو…. شولال راساڻي

 

Advantage and Disadvantages of Construction of Dams